उपदेश पंचविशी

उपदेश पंचविशी ( श्रीरामचंद्र महानुभावकृत)

छंद :- इंद्रवज्रा

आता नमो श्रीगुरुदेव दत्ता । जो दाखवी श्रीपदी मोक्ष दाता । त्या सांडुनी दैवत भक्ति ज्याला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥ १ ॥ निंदा मुखी ज्या बहुसाल अंगी । विवादवादी लटिका विढंगी । मांसा आहारी मद्यपी तयाला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥२॥ नेणे कदाही नच देव धर्मा । कुवेसनीया अती चोरीकर्मा | तंत्रादिमंत्र पूजीतो भुताला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ||३|| नित्यानी मागे परि शांती नाही । सेंडा बसोनी मुळ तोडु पाही । पशुवा समाने नर देही आला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥४॥ धेनूस्तनी गोचीड तोंड खोवी । तो रक्त प्राशी बहु मस्त जीवी । गोडी क्षीराची न कळेची त्याला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥५॥ बांधोनिया मर्कटु ओंगळ्याला । मुक्ताफळे गुंफुनि माळ घाला । तोडोनि टाकी रूची नाही त्याला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥६॥ आणौनिया रासभु न्हानियेला । सुगंधीये तो बहु चर्चियेला । जाणौनि लोळे धरणी धुळीला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥७॥ घालोनिया पै नळि श्वानपुच्छे । षण्मास ठेवी आपुल्या स्वइच्छे । काढोनि पाहा तवं वक्र त्याला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥८॥ पाळीयला वायसु पिंजऱ्याशी । घालौनि चारा पक्वान्न रासी । ।

|

सोडोनि देता प्रिय विष्टु त्याला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ||९|| बालादशे बोकड पोसियेला । नाना परीचा गुण शिकविला ।

मातेसि भोगी नच लाज त्याला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥१०॥ पाळोनि पाजा पय त्या भुजंगा । तो डंकल्याने विष येत अंगा । निर्विष दुग्धे परि तो न जाला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥११॥ पाषाण तो पै उदकांत महा । घालौनिया ठेवी सुनम्र पहा ।तो फोडिता अंतरी ना भिजेला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥ १२॥ तो कोळसा धुवूनिया दुधाने । घोळीयला कर्पुर साकराने । काळाचि राहे नये शुभ्र त्याला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥ १३ ॥ तो कोशकीडा घर युक्ती बांधी । बुझौनि दारा बसला कुबुद्धि । कोंडोनि त्याचा मग मृत्यु झाला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥१४॥ मलैगिरी चंदन वृक्ष वेधी । वेळू हृदयी पोकळु तो न वेधी । तैसाचि तो अंतरी शून्य झाला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥ १५ ॥ दृष्टांत ऐसे वदता शताब्दी । दृष्टे खळेही पडिले भवाब्धी । दुःखार्णवी ते मुकले सुखाला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ।।१६।। नानापरी त्या यम गांजीताती । असंत दुःखे बहु काळ जाती । चौऱ्यांशि लक्ष पुनः योनी त्याला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥१७॥ भोगीत नर्का यूगकाळ जाती । विश्रांति नाही क्षण दिसराती । त्या कुंभिपाकी यमी आवळीला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥१८॥ कृतांतगेही किती एक बंदी । कित्येक पहा पडिले अमेध्यी । कित्येक येती पुढती महीला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ।।१९।। कित्येक पै जीव जडत्वी पाहा । भोगीत नर्का किती जाच महा । दुःखासि नाहि परि पार त्याला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥२०॥ भोगीत एकु सुख स्वर्ग लोकी । ते पुण्य सरल्या मग मृत्यूलोकी ।

I

जन्मौनि मोहे भव भोग प्याला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥२१॥ दृष्टांत ऐसे वदता मूढाचे । संख्यांच नाही दुःखे या भवाचे ।

१३१

नाना मताने समूळी बुडाला । उपदेश कैचा अशीया मुढाला ॥२२॥ या लागी बा सद्गुरु पाय सेवी । जो ईशभक्ती श्रुती भेद दावी । ज्ञानासी बोधी बहूसार जो का । नाहीं भवाचा मग विघ्न धोका ||२३|| अज्ञान नासौनि सुज्ञान दावी । जो देवधर्मा भजनासी लावी ।

सद्भक्तिवीणे न गती जीवासी । त्यालागि श्रीदत्त स्मरे निजासी ||२४||पुर्वील भाग्य कवी राघवाचे । सन्नीधी आले परमार्गिकाचे । बोधोनि तेणे उपदेश केला । संसार धोका समूळी हरीला ॥२५॥ श्रीरामचंद्र महानुभाव कृत उपदेश पंचविशी संम्पूर्ण